Rozwój nowych technologii ma ogromny wpływ na wiele dziedzin życia, w tym na prawo. Współczesne kancelarie korzystają z coraz bardziej zaawansowanych narzędzi technologicznych, które usprawniają ich pracę i pozwalają świadczyć usługi na wyższym poziomie.
Sztuczna inteligencja (artificial intelligence, AI) to jedna z tych technologii, które zrewolucjonizowały pracę prawników, wprowadzając automatyzację rutynowych czynności, wspierając analizę prawną oraz zarządzanie dokumentacją. Jej wykorzystanie w pracy ma ogromny potencjał. Może zrewolucjonizować sposób, w jaki prawnicy pracują, zwiększając efektywność, poprawiając dokładność i zapewniając lepsze usługi dla klientów.
Definicja AI
Nasze rozważania zaczniemy od próby zdefiniowania sztucznej inteligencji, co nie jest łatwym zadaniem. Na potrzeby niniejszej publikacji przez pojęcie sztucznej inteligencji rozumiemy dziedzinę informatyki zajmującą się tworzeniem systemów i aplikacji zdolnych do wykonywania zadań wymagających ludzkiej inteligencji, takich jak rozpoznawanie mowy, rozumienie języka naturalnego, podejmowanie decyzji, rozpoznawanie obrazów oraz nauka i adaptacja do nowych sytuacji. AI łączy różne technologie, w tym algorytmy uczenia maszynowego, sieci neuronowe, systemy ekspertowe i robotykę, aby symulować ludzkie procesy myślowe i zachowania.
Warto zaznaczyć, że historia sztucznej inteligencji sięga połowy XX wieku, kiedy naukowcy i inżynierowie zaczęli eksperymentować z koncepcją maszyn, które mogłyby myśleć i uczyć się jak ludzie. Wydaje się jednak, że dopiero wprowadzenie w listopadzie 2022 r. ChatGPT rozbudziło nasze oczekiwania co do możliwości zaprzęgnięcia sztucznej inteligencji do pracy prawniczej.
Zrozumienie technologii AI
Zastosowanie sztucznej inteligencji w prawie otwiera nowe możliwości zarówno dla radców prawnych, jak i dla całego systemu prawnego. Może ona automatyzować przetwarzanie i analizę dużej liczby dokumentów prawnych, co znacząco skraca czas potrzebny na analizę materiałów dowodowych czy przygotowanie do procesu. Algorytmy AI mogą analizować historyczne dane dotyczące spraw sądowych, aby przewidywać prawdopodobieństwo wygranej lub przegranej w określonych typach spraw. Sztuczna inteligencja może generować projekty umów i innych dokumentów prawnych na podstawie danych wejściowych dostarczonych przez prawnika, monitorować i analizować zgodność działań firmy z obowiązującymi przepisami prawnymi, udzielać odpowiedzi na podstawowe pytania prawne poprzez chatboty oraz przeszukiwać ogromne bazy danych prawnych w celu znalezienia odpowiednich orzeczeń, przepisów czy artykułów. Warto jednak pamiętać, że aby skutecznie wykorzystać sztuczną inteligencję w pracy prawnika, konieczne jest zrozumienie kluczowych pojęć i technologii.
Automatyzacja rutynowych czynności
Niewątpliwie jednym z najczęściej wykonywanych zadań w pracy radcy prawnego jest analiza dokumentów. Tradycyjne przeglądanie i analizowanie dokumentów jest czasochłonne i podatne na błędy ludzkie. Wykorzystanie sztucznej inteligencji znacząco zwiększa efektywność tego procesu przez jego automatyzację.
Optical Character Recognition (OCR) to technologia pozwalająca na konwersję zeskanowanych dokumentów papierowych na edytowalne i przeszukiwalne pliki tekstowe. Co istotne, sztuczna inteligencja wspiera OCR poprzez poprawę dokładności rozpoznawania tekstu. Jest to szczególnie użyteczne przy pracy z dokumentami prawnymi, które często zawierają skomplikowane układy tekstu. AI może automatycznie identyfikować i wydobywać kluczowe informacje z dokumentów, takie jak daty, nazwy stron, klauzule umowne, numeracje artykułów. Ponadto algorytmy AI potrafią klasyfikować dokumenty według określonych kategorii, co ułatwia ich organizację i zarządzanie. Mogą one np. automatycznie rozdzielać dokumenty na umowy, wnioski, orzeczenia sądowe i inne kategorie, co przyspiesza proces wyszukiwania i przeglądania. Przetwarzanie języka naturalnego (NLP) pozwala z kolei na analizę sentymentu w tekstach prawniczych, identyfikując ton i emocje zawarte w dokumentach. To może być przydatne w ocenie ryzyka lub potencjalnych reakcji stron na określone działania.
Automatyzacja umów i wniosków to kolejny obszar, w którym sztuczna inteligencja przynosi znaczące korzyści. Obowiązki spoczywające na radcy prawnym w tym zakresie niewątpliwie są niezwykle czasochłonne. Sztuczna inteligencja wspiera te procesy na wiele sposobów. Przykładowo systemy AI mogą automatycznie generować projekty umów na podstawie wprowadzonych danych i określonych szablonów. To znacząco skraca czas potrzebny na przygotowanie dokumentów i minimalizuje ryzyko błędów. Co istotne, AI pozwala na dynamiczną personalizację umów w zależności od indywidualnych potrzeb klienta. Algorytmy mogą dostosowywać treść umów do specyficznych wymagań, warunków oraz przepisów obowiązujących w danej jurysdykcji. Ponadto narzędzia AI mogą automatycznie przeglądać umowy, identyfikując nieścisłości, niezgodności i potencjalne ryzyka.
Sztuczna inteligencja może monitorować obowiązujące umowy, śledząc terminy, warunki i kluczowe daty. Pozwala to wysyłać powiadomienia o zbliżających się terminach renegocjacji, wygaśnięcia umów czy konieczności podjęcia określonych działań. Ponadto, AI może automatycznie aktualizować umowy w odpowiedzi na zmiany w przepisach prawnych, a także analizować je pod kątem potencjalnych ryzyk i niekorzystnych warunków. Algorytmy identyfikują klauzule, które mogą stwarzać problemy prawne lub finansowe, pomagając prawnikom w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji.
Wsparcie w analizie prawnej
Kluczowym aspektem pracy radcy prawnego jest niewątpliwie wyszukiwanie orzecznictwa. Tradycyjnie proces ten polega na manualnym przeszukiwaniu baz danych prawniczych i bibliotek, co bywa czasochłonne i nie zawsze efektywne. Sztuczna inteligencja przynosi tu znaczące udoskonalenia, automatyzując i usprawniając ten proces. Narzędzia AI wykorzystują zaawansowane algorytmy przetwarzania języka naturalnego (NLP) do wyszukiwania orzecznictwa. Pozwala to na bardziej precyzyjne i kontekstowe przeszukiwanie tekstów prawniczych. Co istotne, AI rozumie intencje i kontekst zapytań, co umożliwia znalezienie bardziej trafnych wyników niż przy tradycyjnym wyszukiwaniu słów kluczowych. Algorytmy AI potrafią automatycznie klasyfikować i kategoryzować orzeczenia według różnych kryteriów, takich jak rodzaj sprawy, rodzaj sądu, rok wydania, co z kolei ułatwia prawnikom szybkie dotarcie do najbardziej istotnych i relewantnych orzeczeń. Narzędzia AI analizują także powiązania między orzeczeniami, identyfikując, które z nich są często cytowane i powoływane w innych postępowaniach.
Jednym z najbardziej zaawansowanych zastosowań sztucznej inteligencji w prawie jest analiza i przewidywanie wyników spraw sądowych. Algorytmy AI mogą analizować ogromne zbiory danych dotyczących spraw sądowych, aby przewidzieć prawdopodobne wyniki przyszłych spraw. AI analizuje historyczne dane dotyczące spraw sądowych, w tym orzeczenia, argumentację prawną, profile sędziów, a nawet dane demograficzne stron. Dzięki temu można zidentyfikować wzorce i trendy, które wpływają na wyniki spraw sądowych. Algorytmy uczenia maszynowego tworzą modele predykcyjne, które mogą przewidzieć wynik sprawy na podstawie analizy podobnych przypadków z przeszłości. Sztuczna inteligencja może także analizować orzecznictwo poszczególnych sędziów, aby zidentyfikować ich preferencje, styl orzekania i potencjalne uprzedzenia (bias). Dzięki temu prawnicy mogą lepiej dostosować swoją strategię do sędziego, który będzie prowadził sprawę.
Zarządzanie dokumentacją i danymi
Kolejnym niezwykle istotnym elementem pracy radcy prawnego jest zarządzanie dokumentacją, obejmujące przechowywanie, organizację, wyszukiwanie i udostępnianie dokumentów prawnych. Inteligentne systemy zarządzania dokumentami (IDMS), które wykorzystują sztuczną inteligencję, mogą znacząco usprawnić te procesy, zapewniając wyższą efektywność i precyzję. Systemy AI mogą także automatycznie klasyfikować dokumenty na podstawie ich treści, identyfikując rodzaj dokumentu i przypisując go do odpowiedniej kategorii. Inteligentne systemy zarządzania dokumentami śledzą wszystkie zmiany wprowadzone w dokumentach, umożliwiając dostęp do historii wersji, co ułatwia zarządzanie wieloma wersjami dokumentu, zapewniając, że zawsze pracujemy na najnowszej wersji.
W dobie cyfryzacji bezpieczeństwo i prywatność danych są kluczowymi aspektami zarządzania dokumentacją. Nie budzi zatem wątpliwości, iż systemy zarządzania dokumentami muszą zapewniać najwyższy poziom ochrony danych, aby spełniać wymagania prawne i chronić poufność informacji klientów. Wszystkie przechowywane dokumenty i dane powinny być szyfrowane zarówno podczas przesyłania, jak i w stanie spoczynku. Także w tym zakresie można wykorzystać systemy oparte na AI, które mogą zarządzać uprawnieniami dostępu do dokumentów, zapewniając, że tylko autoryzowani użytkownicy mają dostęp do określonych informacji. Kontrola dostępu może bazować na rolach, co umożliwia precyzyjne definiowanie, kto i jakie działania może wykonywać na dokumentach.
Sztuczna inteligencja może także automatycznie monitorować wszystkie działania związane z dokumentami, tworząc szczegółowe logi audytowe. To umożliwia śledzenie, kto, kiedy i jakie operacje wykonał, co jest kluczowe dla wykrywania nieautoryzowanych działań i zapewnienia zgodności z przepisami. Algorytmy AI mogą analizować wzorce aktywności użytkowników i wykrywać podejrzane działania, takie jak próby nieautoryzowanego dostępu, niezgodne z polityką firmy operacje czy potencjalne naruszenia bezpieczeństwa. Systemy te mogą automatycznie reagować na zagrożenia, blokując podejrzane działania i powiadamiając administratorów. Możemy też wykorzystać sztuczną inteligencję do automatyzacji procesów zgodności, takich jak zarządzanie zgodami na przetwarzanie danych, realizacja praw osób, których dane dotyczą, oraz przechowywanie i usuwanie danych zgodnie z wymaganiami prawnymi.
Warto pamiętać, że nawet najlepsze technologie nie zapewnią pełnego bezpieczeństwa bez odpowiedniego przeszkolenia pracowników. Sztuczna inteligencja może wspierać takie szkolenia poprzez dostarczanie spersonalizowanych programów edukacyjnych, testów i symulacji, które pomagają pracownikom lepiej zrozumieć zagrożenia i zasady bezpiecznego postępowania z dokumentami.
Etyka i odpowiedzialność prawna
Wykorzystanie sztucznej inteligencji w dziedzinie prawa niesie za sobą szereg korzyści, ale stawia przed nami także ważne wyzwania etyczne. Przede wszystkim AI musi być projektowana i wykorzystywana w sposób, który zapewnia sprawiedliwe i bezstronne wyniki. Algorytmy muszą być wolne od uprzedzeń, prowadzących do dyskryminacji określonych grup społecznych. Prawidłowe dane treningowe i transparentność algorytmów są kluczowe, aby uniknąć tego typu przechyłów.
Niezwykle istotne jest także to, aby systemy AI były transparentne, a ich działanie zrozumiałe dla użytkowników. Prawnicy i ich klienci muszą rozumieć, w jaki sposób sztuczna inteligencja dochodzi do swoich wniosków i jakie dane wykorzystuje. Rola profesjonalnego pełnomocnika obejmuje także upewnienie się, że wyniki są zgodne z obowiązującymi przepisami i standardami etycznymi, a klienci kancelarii zostali poinformowani o wykorzystaniu AI w ich sprawie. Muszą być świadomi, jak AI wpływa na ich sprawę i jakie są potencjalne korzyści oraz ryzyka związane z jej użyciem.
Radca prawny, decydując się na korzystanie ze sztucznej inteligencji, musi zapewnić odpowiedni poziom ochrony prywatności i poufności danych klientów. Konieczne jest stosowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa, aby chronić dane przed nieautoryzowanym dostępem i wyciekiem informacji, a także przed cyberatakami i innymi zagrożeniami. Bezpieczeństwo danych jest kluczowe, aby zapewnić integralność i poufność informacji prawnych.
Co niezwykle istotne, w przypadku błędów lub nieprawidłowości związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji klient powinien wiedzieć, kto ponosi odpowiedzialność z tego tytułu. Zagadnienie to wymaga starannego rozważenia różnych aspektów, a jego analiza wykracza poza ramy niniejszej publikacji. Nie można jednak tracić tej kwestii z pola widzenia, pamiętając, że AI jest jedynie narzędziem wspierającym, a ostateczna odpowiedzialność spoczywa na ludzkim specjaliście. Tym samym obowiązkiem radcy prawnego jest upewnienie się, że wyniki generowane przez AI są prawidłowe i odpowiednio zastosowane.
Przyszłość AI w pracy radcy prawnego
Technologie sztucznej inteligencji rozwijają się w szybkim tempie i ich wpływ na różne dziedziny, w tym prawo, staje się coraz bardziej widoczny. Rozważając prognozy dotyczące rozwoju technologii AI i ich potencjalnego znaczenia dla pracy radcy prawnego, można przyjąć, że niewątpliwie nastąpi dalszy rozwój NLP, co umożliwi bardziej precyzyjne i zrozumiałe interakcje między ludźmi a komputerami. Dla prawników oznacza to, ni mniej, ni więcej, jak lepsze narzędzia do analizy tekstów prawnych, automatycznego generowania dokumentów oraz bardziej zaawansowane chatboty prawne, które będą w stanie prowadzić bardziej złożone rozmowy.
Możemy założyć, że algorytmy uczenia głębokiego będą stawały się coraz bardziej zaawansowane, co pozwoli na lepszą analizę danych prawnych i przewidywanie wyników spraw sądowych. Dzięki większej mocy obliczeniowej (na horyzoncie jawią się nam już supermocne komputery kwantowe) i dostępności danych AI będzie mogła dostarczać bardziej trafnych i szczegółowych analiz.
Automatyzacja procesów biznesowych za pomocą RPA (Robotic Process Automation) będzie kontynuowana, pozwalając na automatyzację rutynowych i powtarzalnych zadań w kancelariach prawnych. To obejmuje zarządzanie dokumentami, obsługę klientów, a także bardziej złożone procesy, takie jak analiza kontraktów i due diligence. W przyszłości możemy spodziewać się pojawienia się zintegrowanych platform AI, które będą łączyć różne funkcje i narzędzia w jednym ekosystemie. Takie platformy będą mogły zarządzać całym cyklem życia sprawy, od pierwszego kontaktu z klientem, przez analizę prawną, aż po zarządzanie dokumentacją i realizację postanowień.
W miarę jak AI będzie coraz bardziej zintegrowana z systemem prawnym, regulacje dotyczące jej stosowania będą się rozwijały. Możemy spodziewać się bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących transparentności, odpowiedzialności i prywatności, których celem będzie zapewnienie bezpiecznego i etycznego stosowania AI. Za kilka miesięcy będziemy mieli możliwość obserwowania, jakie zmiany w sferze regulacyjnej wprowadził niedawno uchwalony Akt o sztucznej inteligencji.
Jakie jeszcze zmiany obserwujemy?
- modele predykcyjne i analiza big data dostarczają cennych informacji na temat możliwych wyników spraw sądowych, wspierając tworzenie skutecznych strategii prawnych;
- narzędzia oparte na AI pomagają przeszukiwać i analizować miliony dokumentów w ciągu sekund, dostarczając prawnikom najnowszych informacji i precedensów niezbędnych do prowadzenia spraw;
- sztuczna inteligencja pozwala także na oferowanie bardziej spersonalizowanych usług prawniczych.
Dzięki analizie danych klientów i ich potrzeb prawnicy mogą dostarczać bardziej dopasowanych i efektywnych rozwiązań prawnych. Coraz bardziej rozwijają się także chatboty prawne, asystenci, agenci oraz systemy doradcze oparte na AI, które dostarczają klientom natychmiastowe i spersonalizowane porady.
Wynika z tego, że rola prawnika ulega zmianie w kierunku bardziej doradczym i strategicznym. Sztuczna inteligencja przejmie wiele rutynowych zadań, pozwalając prawnikom na skoncentrowanie się na bardziej skomplikowanych kwestiach, wymagających ludzkiej intuicji, kreatywności i doświadczenia. AI może wpłynąć także na edukację i rozwój zawodowy prawników. Narzędzia do nauki oparte na AI mogą dostarczać spersonalizowane programy szkoleniowe, pomagając prawnikom w ciągłym doskonaleniu ich umiejętności i aktualizacji wiedzy zgodnie z najnowszymi trendami i przepisami prawnymi. Kancelarie prawne mogą rozwijać nowe modele biznesowe wykorzystujące technologie AI. Przykłady obejmują oferowanie usług subskrypcyjnych, dostarczanie zautomatyzowanych usług prawniczych online, a także tworzenie nowych produktów, które posługują się sztuczną inteligencją do rozwiązywania specyficznych problemów klientów.
Sztuczna inteligencja ma ogromny potencjał, aby przekształcić pracę radcy prawnego, wprowadzając znaczące usprawnienia w zakresie efektywności, analizy i personalizacji usług. W miarę jak technologie AI będą się rozwijały, prawnicy będą musieli adaptować się do nowych narzędzi i modeli pracy, aby w pełni wykorzystać możliwości oferowane przez AI. Jednocześnie ważne jest, aby rozwój ten odbywał się zgodnie z zasadami etyki i odpowiedzialności, zapewniając ochronę interesów klientów i integralność systemu prawnego.
Autor
Karolina Wilamowska
Autorka jest adwokatką, mediatorką CM przy Krajowej Izbie Gospodarczej, aplikantką rzecznikowską, Partnership Director w Singularity University Chapter Cracow.
